Yedi Çatılı Ev

Birçok yazar eserlerinde belirli bir ahlak dersi vermeye çok dikkat eder; bu gaye ile yazdıklarını söylerler. Bu hususta kusur etmiş olmamak için, bu yazar da eserine bir ahlak dersi koydu: Bir nesilde yapılan haksızlığın gelecek nesillere de geçerek devam edip gittiği ve zamanla her nevi geçici faydadan sıyrılarak, kontrolü imkansız, katıksız bir zarar halini aldığı hakikati! Eğer bu romans, eğri yoldan elde edilmiş bir para veya mülk çığını gelecek talihsiz nesillerin başına yuvarlayıvererek, bu yığın etrafa dağılıp ilk zerreciklerine ayrılıncaya kadar, bu biçareleri sakatlayıp ezmenin bir delilik olacağına insanlığı yahut da daha doğrusu, herhangi bir tek insanı- inandırabilirse, yazar bunu eşsiz bir mükafat olarak kabul edecektir. Ama samimiyetle söyleyelim ki, yazar kendisini böyle bir hüsnü kuruntuya kaptıracak kadar hayalperest değildir. Romansların hakikaten bir şey öğretmesi, yahut da herhangi müessir bir tesir icra etmeleri, ekseriya, açık açık değil, daha ziyade, çok daha ince bir yolla olur. Onun için, bu yazar, hikayesini, sanki demirden bir çubukla oynar gibi, içindeki ahlak dersiyle, pervasızca kazıklayıp öldürmeyi hiç münasip görmedi; bu, daha ziyade, bir kelebeğe toplu iğne batırarak onu o anda öldürmeye ve biçimsiz, gayri tabii bir vaziyette kaskatı bir hale koyuvermeye benzerdi. Aslında, güzel güzel, incelikle ve ustalıkla işlenerek, gittikçe pırıl pırıl yanan ve bir hikayenin nihai gelişmesini en son hadde ulaştıran yüce bir hakikat, kazanılan sanat şerefini arttırabilir; fakat bu hakikat hiçbir zaman, en son sayfada, ilk sayfada olduğundan daha hakiki değildir, daha açık olduğu da pek nadirdir...